Wrak F53.5 W-21

Wrak: F53.5
Nazwa: W-21
Jednostka: okręt
Okres powstania: XVII wiek
Głębokość zalegania: 4
Odkrycie: 1974
Rozpoczęcie badań: 1974

Animacja modelu 3d


Zdjęcia wraku


Zabytki z wraku


Opis stanowiska

Wrak F53.5 (W-21) jest pozostałością statku żaglowego, najprawdopodobniej okrętu zbudowanego z drewna dębowego metodą karawelową (klepki poszycia łączone na styk). Zachowała się część denna jednostki z rejonu śródokręcia w postaci: nadstępki z gniazdem masztu, belkowych wzmocnień bocznych w rejonie gniazda masztu, denników oraz klepek poszycia wewnętrznego i klepek szalunku wewnętrznego mocowanych na styk. Wymiary stanowiska są następujące: długość 18 metrów, szerokość 6 metrów. Na wraku nie ma stępki oraz przystępkowych pasów poszycia.

Przed rozpoczęciem prac archeologicznych wrak przedstawiał się jako owalne usypisko kamieni z wystającymi sporadycznie elementami drewnianej konstrukcji. Na stanowisku w latach 1979 - 81 zainstalowano ramę pomiarową o wymiarach 20 x 9 metrów. Po wykonaniu dokumentacji rysunkowej i fotograficznej usunięto część kamieni zalegających na obiekcie. Tworzą one obecnie dwa owalne skupiska kamieni, po obu stronach konstrukcji. Widoczne jest to na modelu 3D stanowiska F53.5. Obecność na stanowisku kamieni balastowych oraz elementów uzbrojenia, a w szczególności pozostałości po lawetach dział wskazuje, iż w przypadku wraka W-21 mamy do czynienia prawdopodobnie z pozostałościami okrętu. Prawdopodobnie jednostka nie zatonęła, lecz została unieruchomiona przez wejście na mieliznę. Zniszczenie konstrukcji w postaci braku stępki dowodzi, iż została ona oderwana w momencie uderzenia o dno morskie, co sugerować może, iż katastrofa miała miejsce w trakcie sztormu. Zniszczenia konstrukcji okazały się na tyle duże, iż przywrócenie jednostki do żeglowności okazało się niemożliwe.

więcej

Okoliczności odkrycia

Wrak W-21 został odkryty w roku 1974 przez płetwonurka Waldemara Kiprowskiego.

Lokalizacja

Obiekt zalega na zachód od wejścia do portu gdańskiego na głębokości 3 metrów, w odległości około 300 metrów od plaży na wysokości Brzeźna.

Przebieg badań

Wstępne prace pomiarowe wraku płetwonurkowie z NMM wykonali w latach 1975 i 1976. Prace archeologiczne prowadzono w latach 1979 – 1981. W roku 2006 oraz 2015 archeolodzy podwodni z NMM przeprowadzili podwodną ewidencję i inwentaryzację stanowiska.

Chronologia

W ustaleniu chronologii obiektu pomocne są przeprowadzone w roku 2006 badania dendrochronologiczne 12 prób drewna pobranych z wraka. Drzewa użyte do budowy obiektu W-21 ścięto po 1593 roku, a drewno pochodzi z południowej Szwecji. Chronologia zabytków ceramicznych z wraka wskazuje na I połowę XVIII wieku. Spośród 218 fragmentów fajeczek odkrytych na wraku przeważają XVIII-wieczne. Z tego większość główek datowana jest na lata 1740 - 1780. Na kilku fajeczkach występuje znak miasta Gouda charakterystyczny dla fajek z lat 1730 - 1740. Ponadto, na niektórych z nich widnieje dodatkowo literka „S” oznaczająca wyrób gorszej jakości.

Artefakty pozyskane z wraka to w większości destrukty, co wskazuje, iż obiekt na przestrzeni stuleci poddany został niszczącym procesom podepozycyjnym, które utrudniają interpretację stanowiska. Pewna część zabytków z W-21 prawdopodobnie znalazła się tam dopiero po jego depozycji i nie pochodzi z wraka. Stanowisko znajduje się niedaleko brzegu gdzie występuje duża dynamika dna. Drobne zabytki jak fajeczki i fragmenty ceramiki, są tu przemieszczane i przypadkowo nanoszone na wraki (jako obiekty wystające ponad dno) przez fale i prądy morskie.

więcej

Proweniencja

Obecność na wraku klip szwedzkich oraz budowa z drewna pochodzącego z terenów szwedzkich daje wskazówkę, iż jednostka była zbudowana bądź użytkowana przez Szwedów.

Zabytki z wraku

Łącznie na obiekcie pozyskano 1385 artefaktów, z czego większość stanowiły fajeczki gliniane i fragmenty naczyń glinianych oraz kamionkowych. Podczas eksploracji podniesiono z wraka także kafle, dachówki, fragmenty butelek, drewniane koło od lawety, kule armatnie i muszkietowe, fragmenty obuwia skórzanego, kościany uchwyt od torby oraz klipy miedziane. Na jednej z klip odczytano datę 1625, natomiast na kilku widoczne są monogramy „GAR” oraz „G. R.”.

Bibliografia

Smolarek, P., Badania podwodne w Bałtyku w latach 1979–1986, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 35, nr 3, 1987, s. 465-495.
Mikłaszewicz D., Fajki z wraków zalegających na dnie Zatoki Gdańskiej, „Pomerania Antiqua”, t. XV, 1992, s. 265 - 300.
Bednarz T., „De Jonge Seerp”. Badania historyczno - archeologiczne niderlandzkiego statku z końca XVIII wieku, Gdańsk 2015, s. 27 - 29.

Film


Zdjęcia z badań


Strona "Wirtualny Skansen Wraków Zatoki Gdańskiej" (www.wsw.nmm.pl) powstała w ramach projektu naukowo-badawczego "Wirtualny Skansen Wraków Zatoki Gdańskiej. Ewidencja i inwentaryzacja podwodnego dziedzictwa archeologicznego" współfinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.